Rochester has many ties to Poland. Beginning with the Polish immigrants who first came to Rochester in the late 19th Century to settle here and make a new life in America, to the present day immigrants who bring a new post-Cold War dimension to our Polish-American heritage. In addition to direct connections between families in Rochester and Poland, Rochester links to Poland today range from the Krakow-Rochester Sister Cities Program to the Skalny Center Polish and Central European Studies Program at the University of Rochester. As we enter the Christmas season, the richness of Polish Christmas traditions remind us of these Polish ties to family, friends and acquaintances in Poland. Watch for information each Christmas season on programs to be presented by the Polish Heritage Society of Rochester, the Krakow Sister Cities Program and the Rochester Museum and Science Center, especially the annual "Wigilia" celebration.

Links:

• PolArt offers a variety of Christmas carols (koledy) on CD and DVD as well as Christmas cards, books and ornaments.
• The Polish Women's Alliance of America has excellent information and a variety of recipes for Wigilia.

ZIMA NA KASZUBACH - Winter in the Kaszuby Region
Jola Mokrzan, edited by Gary Gocek
Zima, to na Kaszubach czas odpoczynku, zabaw, świętowania. Dawniej w czasie długich zimowych wieczorów młodzież odwiedzała kolejno sąsiadów i w atmosferze niesamowitych opowieści, pieśni, muzyki i wesołych rozmów skubała pióra lub przędła wełnę na kołowrotkach. Najpiękniejsze jednak na Kaszubach były i są do dzisiaj święta Bożego Narodzenia. Osobliwością Kaszub niespotykaną gdzie indziej jest to, że obrzędy związane ze świętami rozpoczynają się bardzo wcześnie - już w czasie adwentu. Chodzenie z szopką rozpoczyna się już dwa tygodnie przed Gwiazdką. W wigilię Bożego Narodzenia, w niektórych rejonach Kaszub, wieczorem młodzież urządzała wrzawy obrzędowe w ogrodach i na polach. Strzelaniem z batów, graniem na bazunach i rogach pasterskich, dzwonieniem dzwonkami i tekstem obrzędowym np. "Jędrzne jabłka, jędrzne kreszki na ten nowy rok...", wypraszano urodzaj w przyszłym roku.

Winter is a time of rest, fun and merrymaking in the Kaszuby region. Long ago, during the long winter evenings, young adults would visit each neighbor in turn, and in an atmosphere of strange legends, songs and humorous dialogues, would pluck goose down or spin wool thread on a spinning wheel. However, to this day, the most beautiful time in Kaszuby Christmastime. There, unlike in other regions, the festivities begin very early, during Advent. The walking about with a Nativity scene begins two weeks before Christmas Eve. On that evening, in some parts of Kaszuby, the young adults would celebrate with loud and boisterous traditional games in the gardens and the fields. To insure a good harvest for the following year, they would crack a whip, play the bagpipes and shepherds' horns, ring bells and repeat ancient sayings such as, "Crisp apples, crisp pears for the new year."

Do świąt przygotowywała się cała rodzina. Odbywało się wielkie sprzątanie, bo od Wigilii aż do Trzech Króli nie wolno było ani prać, ani szyć, ani prząść. Zgodnie ze zwyczajem panującym na Kaszubach, kilkanaście dni przed świętami checz (dom) odwiedzał Gwiżdż (dzwonkami i gwizdaniem oznajmiał przybycie gwiazdki) i pytał gospodarzy, czy zechcą przyjąć kolędników słowami "Chceta we gwiazdka widzec?". Już od początku adwentu, po kaszubskich domach chodziły dzieci z szopkami, przedstawiającymi drewnianą szopkę z figurkami Maryji, Józefa, Dzieciątka, i innych figur wykonanych najczęściej z gliny. W kaszubskiej tradycji chodzenie z szopką łączone było ze śpiewaniem koled i z komicznym przedstawieniem z udziałem Heroda, diabła i śmierci. Gospodarze obdarowywali dzieci słodyczami, szczodrakami lub dawali kilka groszy. W Wigilię gospodarz przynosił do domu snopek nieomłóconego zboża, który stał w kącie przez całe święta. Miał on przynieść dobrobyt do chaty. Obecnie zastąpiony jest pięknie ustrojoną choinką. Pod obrus kładziono siano lub słomę. Zgodnie z tradycją na stole powinno znaleźć się 12 potraw (tyle, ilu było apostołów).

The entire family would help with the preparations for the holiday. Careful house cleaning would take place, since from Christmas Eve until Three Kings, washing clothes, sewing, and spinning was forbidden. According to Kaszuby custom, two weeks or so before Christmas, a Whistler would visit each house (announcing the coming of the Christmas Star with bells and whistling) and formally ask the head of the household to play hosts to the carolers with these words, "Do you want to see the show"? From the beginning of Advent, children would go from house to house with Nativity Scenes, a crèche made out of wood, with the figures of the Blessed Mother, St. Joseph and Baby Jesus, and other figurines most often made out of clay. In the Kaszuby tradition, the visit of the Nativity Scene was accompanied with the singing of the Christmas carols, and a comical show featuring King Herod, the Devil and the Grim Reaper. Families would reward the children with sweets, small gifts or some money. On Christmas Eve, the man of the house would bring an entire sheaf of wheat into the house, which would stand in the corner of the house throughout the Christmas season, in the hopes that it would bring prosperity to the household. In our times, a beautifully decorated Christmas tree has taken its place. He would also place some hay or straw under the table cloth. According to tradition there had to be 12 different dishes (as many as there were apostles).

Wszystkie potrawy postne. Są i zawsze były to przede wszystkim ryby. Nie mogło też zabraknąć kaszubskiego chleba (przyrządzonego z mąki żytniej, drożdży oraz ugotowanych i dobrze ubitych ziemniaków). Na świątecznym stole koniecznie powinno dawniej i dziś znaleźć się nakrycie dla strudzonego wędrowca. Dawniej resztki jedzenia świątecznego zanoszono inwentarzowi, co miało zapewnić dobry chów zwierząt domowych. Jednak wraz z pojawieniem się w tradycji opłatka - gospodarz daje go też zwierzętom. Zwierzęta w tą noc podobno mówią ludzkim głosem, jednak na Kaszubach nie wolno ich podsłuchiwać, gdyż mogłoby to przynieść nieszczęście. Dzielenie się opłatkiem przed rozpoczęciem kolacji i składanie sobie wzajemnie życzeń weszło już na stałe do tradycji. Podobnie jak choinka. Ważne jest także pojednanie się w tym dniu zwaśnionych sąsiadów, rodziny. Kolacja rozpoczynała się około 18 -19 godziny, wraz z wzejściem pierwszej gwiazdki na niebie.W tym czasie przychodzą kolędnicy, zapowiedziani wcześniej przez Gwiżdża.

All of the dishes were meatless, primarily fish, and that tradition continues to this day. Kaszuby style bread was always baked(prepared with rye flour, yeast as well as cooked and well mashed potatoes). An extra place setting was provided on the Christmas Eve table for a tired traveler – an unexpected guest. In the past, the remains of the meal were always kept for the farm animals, which would insure their well being for the next year. Since the start of the Christmas wafer /oplatek/ tradition, the head of the household gives it to the animals as well. It is said that on that night the animals speak, but in Kaszuby regions one was not allowed to listen, or this would bring bad luck. The sharing of the Christmas wafer before starting the Christmas Eve meal and exchanging good wishes is now a permanent part of the tradition. The same goes for the Christmas tree. It is also important to visit neighbors with whom you quarreled and make amends on that day. The supper would begin between 6 and 7 pm, as the first star appeared. At this time, the carolers would come, which were announced earlier by the Whistler.



Najpierw słychać dzwonki, potem do chałupy wchodzi policjant (szindar) zapowiadając przybycie Gwiazdki. Najważniejszy jest Gwiazdor, który daje prezenty, ale też przepytuje pacierza, karze i chwali. Jest też Dziad z Babą kominiarz, bocian,który ma przynieść szczescie, Żyd z niedźwiedziem mającym przynieść siłę i urodzaj, i najbardziej psotny Diabeł. Kolędnicy starają się jak najwięcej w chałupie narozrabiać. Bocian podszczypuje dziewczęta, wybiera jedzenie z garnków, kominiarz sadzą smaruje co ładniejsze "białki" (kobiety) i dziewczyny, wyrzuca popiół z pieca. Diabeł zagląda w każdy kąt, podjada smakołyki, kłuje widłami domowników. Gwar i charmider czynią ogromny. Muzykant gra, Chłop z Babą tańczą. Obecnie tradycja ta odżywa od nowa na kaszubskich wsiach. Coraz częściej spotyka się znowu kolędników. Za kolędę psotnicy otrzymują pieniądze lub różne przysmaki. Późnym wieczorem Kaszubi idą do Kościoła na Pasterkę, by radośnie witać narodzinego Jezusa Chrystusa. Pierwszy dzień świąt poświecają rodzinie i sąsiadom. Chodzą z wizytami i sami przyjmują gości. Przy zastawionym stole śpiewają kolędy , snują opowieści o Smętku, stolemach i inne bajdy. 26 grudnia natomiast po domach zaczynają chodzić Trzej Królowie - Melchior, Kacper i Baltazar. Śpiewają ludziom kolędy i zbierają do skarbonki pieniądze.

First, the bells would be heard, then a Policeman would enter the house to announce the Star and the performance. The most important of the Caroler characters is the Starman, who gives presents, but also admonishes or praises the children for their knowledge of prayers. The characters of the Old Man and Old Lady, Chimneysweep, and Stork, meant to bring good luck, would be present, as well as the Jew with the Bear, signifying prosperity and strength, and the Devil, who would play all sorts of tricks. The Carolers attempt to bring fun and mischief. The Stork pinches the girls, and steals food from the pots on the stove; the Chimneysweep tries to blacken the prettiest young ladies, and scoops ashes out of the fireplace. The Devil peeks in every corner, eats up all the goodies, and pokes the household members with his pitchfork. All make a lot of noise and commotion. The Musician plays on his instrument, and the Old Man and Old Lady dance. This tradition has seen a rebirth in the Kaszuby region of the present day. More and more often you can meet the Carolers going from house to house. For their performance, the merrymakers receive money and sweets. Close to midnight, all Kaszuby folk go to church for the Shepherds' Mass to greet the newborn Babe with joy. Christmas Day, or as it is called, the first day of the holiday, is spent at home with the close family and the closest neighbors. They visit their friends and greet visitors in turn. They sit at a plentiful table, sing Christmas carols, and tell stories of the traditional Kaszuby magical characters, such as Smetek, stolemy /giants/ and other legends. From the 26^th of December, the Three Kings (Melcher, Casper and Balthazar) make an appearance and start walking from house to house. They also sing Christmas carols and collect money.



W Sylwestra obecnie rozpowszechnione są huczne zabawy kończące stary rok i rozpoczynające nowy - nie są one jednak tradycją ludową. Na Kaszubach nadal odnaleźć można dawne zwyczaje. Między innymi psoty, jakie czyni młodzież mieszkańcom. A to wyjmą bramę z zawiasów i przeniosą w zupełnie inne miejsce. Zdarza się nawet, że przeniosą samochód. Czynią wiele psót. Dawniej w celu zamówienia uroku chłopcy i dziewczęta przed zmrokiem okrążali zabudowania, podwórka, sady, pola, dzwoniąc dzwonkami od krów i owiec i śpiewając różne pieśni. Przed północą z klekotkami, terkotkami (knarami i sznerami), grając i hałasujac wychodziła aż do granic wsi przepędzając złe moce i stary rok. O północy witano Nowy Rok grając na bazunach, strzelając z fuzji i batów. Podczas sylwestrowej nocy, między godziną 23 i 14, dziewczęta stają przed lustrem i wywołują odbicie twarzy przyszłego męża. Gdy się pojawi, nie wolno dziewczynie wymówić jego imienia, gdyż grozi to jego śmiercią.

On New Year's Eve, nowadays, people celebrate with great festivities and dancing to say farewell to the old year and bring in the new. However, in the Kaszuby region, one can still find old customs. Among those, are tricks that the young people play on their neighbors. The may remove a gate from its hinges and take it elsewhere. The may even move a car from place to place. They play many different tricks. In the past, young boys and girls practiced magic spells, walking around their farm buildings, yards, orchards, and fields at twilight, ringing cow and sheep bells and singing different songs. Just before midnight, they would play loud wooden instruments such as clackers and yell and carry on until they "chased" out the evil spirits and the old year from the village. At midnight, they would greet the New Year playing the bagpipes, and shooting off their rifles and cracking their whips. During the night, between 11 pm and 2 am, the girls would stand in front of the mirror and try to magically invoke the reflection of their future husband. If it appeared, they would not be able to call out his name, as it would mean sure death to him.

Karnawał i zapusty. Od Trzech Króli aż do zapustów trwa karnawał. Jest to okres hucznych zabaw tanecznych, kończących się w ostatki, których kulminacja przypada w zapustny wtorek. Dawniej w zapusty piekło się placki (plińce). Nawet najbiedniejsi jedli w tym dniu mięso. Według przysłowia "Chto w zapustë nie je miasa, tego mëgi (komary) ob lato zjedzą". Tańczono bez umiaru; "zapustni tuńc, zdrowia kuńc" - mówi kaszubskie przysłowie, ale też "Chto w zapuste nie tańczy, temu len nie rosce". Stąd powstał obrzędowy taniec "Na długi len". U Kaszubów bytowskich obrzędy zapustne odprawiano prawie wyłącznie w karczmach. Zwyczaj chodzenia w zapusty różnych przebierańców zachował się aż do naszych czasów. Dozwolone są różne swawole i wybryki.Wszelkie szaleństwa mogą trwać do północy. Potem nadchodzi Wielki Post, cisza i spokój. W Popielec posypuje się głowy popiołem żałując za popełnione grzechy i otrzymując ich odpuszczenie.